چکیده

هرزهنگاري که عبارت است از توصیف مسائل جنسی در قالب گفتار و نوشتار و تصویر ،

شکی نیست که قدمتی طولانی دارد و استفاده از آثار جنسی نـسبتانـسبتاً آشـکار، بـه منظـور تفـریح و

سرگرمی یا برانگیختگی جنسی، پدیده اي جدید نیست و از نظر جنـسی و غریـزي بـراي افـراد

بسیاري از همین جوامع، داراي جذجذّابیتهاي خاصی است. اما در باور و اعتقاد بـسیاري از جوامـع

دیگر نیز ناپسند است در عین حال نکته بازدارنده و آنچه بسیاري از افراد را از گرایش به چنـین

مسائلی باز می دارد، باورهاي اجتماعی، موقعیت و شخصیت اجتماعی افراد و ترس از شناسائی و

قضاوت م نفی افراد اجتماعی از وي به عنوان فرد ضد اخلاقی اسـت، مـضافامـضافاً بـه اینکـه در اکثـر

کشورها یی هم که هرزه نگاري را آزاد اعلام کرده اند، محدودیت هـاي سـنی خاصـی بـراي آن

وضع گردیده است، مثلامثلاً کودکان حق ورود به محل هاي مخصوص به آن را ندارند و اگر چه در

بسیاري از کشورها تولید و توزیع هرزه نگاري حتـی از طریـق رسـانه هـاي ارتبـاط جمعـی آن

کشورها نیز مجاز می باشد، مع الوصف کودکان را از دسترسی به آن منـع و مقـررات خاصـی را

تدوین کرده اند، اما هرزهنگاري با ظهور و گسترش در فضاي مجازي، دچار تحول بسیار بزرگی

گردید، چرا که امکان شناسائی افراد در آن بسیار پایین است و این مسئله دامنه مرتکبین از افـراد

حرفه اي را ، به سمت افراد تازه کار و محتاط جامعه گسترش می دهد و ایـن امـر بـه خـصوص

براي کودکان آثار مخربی را به دنبال دارد لذا در این پایان نامه ضمن بیان ماهیت و مفهوم هـرزه

نگاري در فضاي مجازي به تأثیرات منفیاینترنت بر آن و همچنین واکنش هاي تقنینی در مقابل

آن می پردازیم و به این نتیجه خواهیم رسید که براي مقابله با این پدیـده کـه بـه منزلـه جـرایم

سازمان یافته می باشد، جـرم انگـاري کـشورها بـه تنهـائی کـافی نیـست و در چنـین شـرایطی

سازمانهاي بین المللی در قالب کنوانسیون هاي بین المللی باید در هر چه نزدیک تر کردن قوانین

کشورها با یک دیگر همت گمارند.

 

فهرست تفصیلی مطالب

عنوان صفحه

مقدمه........................................................................................................................................أ

بیان مسئله......................................................................................................................................................................ب

اهمیت موضوع..............................................................................................................................................................د

پیشینه موضوع................................................................................................................................................................و

سؤالات و فرضیات........................................................................................................................................................ز

اهداف تحقیق.................................................................................................................................................................ح

روش تحقیق..................................................................................................................................................................ح

مشکلات تحقیق................ ...........................................................................................................................................ح

سازماندهی تحقیق.........................................................................................................................................................يبخش مقدماتی – آشنایی با اینترنت و جرایم اینترنتی................................................... 1

فصل اول – آشنایی با اینترنت.................................................................................................................................2

مبحث اول – تاریخچه اینترنت.............................................................................................................................2

گفتار اول- رشد سریع اینترنت در جهان......................................................................................................................3

گفتار دوم- ورود ورشد چشمگیر اینترنت در ایران ....................................................................................................5

مبحث دوم – برقراري ارتباط با شبکه اینترنت و سرویس دهی مراکز اینترنتی.....................................................6

گفتار اول برقراري ارتباط با شبکه اینترنت...................................................................................................................

گفتار دوم؛ روش هاي دسترسی به اینترنت در ایران.....................................................................................................10١- Dial-up.................................... ...............................................................................................................11

2- اینترنت هوشمند......................................................................................................................................................11

3- 1₂.................................................................................. ...............................................ADSL

4- 12................................................................................................................................Wimax

مبحث سوم – تأثیرات اجتماعی رشد اینترنت..........................................................................................................14

فصل دوم – جرایم اینترنتی......................................................................................................................................18

أ

مبحث اول – تعریف و ماهیت جرایم اینترنتی .........................................................................................................19

گفتار اول- تعریف جرم اینترنتی .....................................................................................................................................20

گفتار دوم- تقسیم بندي جرایم اینترنتی...........................................................................................................................21

گفتار سوم- انواع جرایم اینترنتی.....................................................................................................................................22

مبحث دوم – تاریخچه جرایم اینترنتی در جهان و ایران............................................................................................23

گفتار اول- وقوع اولین جرم اینترنتی در جهان.................................................................................................................23

گفتاردوم- وقوع اولین جرم اینترنتی در ایران.................................................................................................................25

بخش اول – هرزه نگاري ( pornography) اینترنتی ............................................... 36

فصل اول – مفهوم و ماهیت هرزه نگاري اینترنتی در فضاي مجازي (از طریق اینترنت)............................................36

مبحث اول- تعریف هرزه نگاري (پورنوگرافی)........................................................................................................37

گفتار اول- معادل فارسی پورنوگرافی..............................................................................................................................40

گفتار دوم- سابقه تاریخی هرزه نگاري........................................................ .....................................................................41

گفتار سوم- اسلام و هرزه نگاري...................................................................................................................................45

مبحث دوم – تعریف و مفهوم فضاي مجازي............................................................................................................46

گفتار اول؛ مفهوم مجاز.....................................................................................................................................................46

گفتار دوم؛ مفهوم فضا......................................................................................................................................................47

مبحث سوم- تأثیر اینترنت بر هرزه نگاري ..............................................................................................................49

گفتار اول؛ تأثیر اینترنت بر افزایش سرعت تولید و توزیع هرزهنگاري............................... ...............................................49

گفتار دوم؛ غیر قابل بررسی بودن سن افراد در هرزه نگاري در فضاي مجازي و آثار مخرب آن بر کودکان: ....................51

گفتار سوم؛ درجات متفاوت هرزهنگاري از طریق اینترنت.................................................................................................56

فصل دوم – شیوع هرزه نگاري در فضاي مجازي و تأثیرات منفی آن.........................................................................58

مبحث اول – شیوع هرزه نگاري در فضاي مجازي....................................................................................................59

گفتار اول- شیوع جهانی هرزه نگاري در فضاي مجازي..................................................................................................59

گفتار دوم- شیوع هرزه نگاري در فضاي مجازي ( از طریق اینترنت) در ایران ...............................................................64

مبحث دوم – تأثیرات منفی هرزه نگاري در فضاي مجازي ( از طریق اینترنت).........................................................78

گفتار اول؛ تأثیر منفی هرزهنگاري بر اخلاق و خانواده.....................................................................................................78

ب

گفتار دوم؛ رابطه بین هرزهنگاري (در فضاي مجازي) و خشونت.....................................................................................80

گفتار سوم؛ تأثیر هرزهنگاري در فضاي مجازي بر کودکان و نوجوانان و جوانان جامعه....................................................83

بخش دوم- واکنش هاي تقنینی در مقابل هرزه نگاري در فضاي مجازي .................... 87

فصل اول- واکنش هاي تقنینی در مقابل هرزهنگاري در فضاي مجازي در اسناد و کنوانسیون هاي بین المللی............88

مبحث اول- هرزهنگاري در اسناد و کنوانسیون هاي بین المللی................................................................................89

مبحث دوم- هرزهنگاري در نظام هاي تطبیقی..........................................................................................................95

گفتار اول؛ هرزهنگاري در ایالات متحده.......................................................................................................................95

گفتار دوم؛ هرزهنگاري در اروپا.....................................................................................................................................100

گفتار سوم؛ هرزهنگاري در آسیا.....................................................................................................................................1001- ژاپن، هنگ کنگ و تایلند.........................................................................................................................................100

2- ترکیه........................................................................................................................................................................101

3- جمهوري آذربایجان.................................................................................................................................................101

مبحث سوم- الگوهاي واکنش در برابر هرزهنگاري ................................................................................................102

گفتار اول؛ هرزه نگاري غیر قانونی...............................................................................................................................103

گفتار دوم؛ هرزه نگاري قانونی......................................................................................................................................104

گفتار سوم؛ محدودیت سنی براي دستیابی و استفاده از محصولات هرزهنگاري..........................................................105

گفتار چهارم؛ محدودیت سنی شرکت در محصولات هرزهنگاري (هرزهنگاري کودکان)............................................106

گفتار پنجم؛ محدودیت موضوعی..................................................................................................................................109

گفتار ششم؛ محدودیت در عرضه محصولات هرزهنگاري...........................................................................................111

مبحث چهارم- هرزه نگاري در فضاي مجازي (از طریق اینترنت) و واکنش نظام هاي حقوقی در برابر آن........113

گفتار اول؛ هرزه نگاري در فضاي مجازي (از طریق اینترنت)......................................................................................

گفتار دوم؛ واکنش نظام هاي حقوقی کشورها در برابر هرزه نگاري در فضاي مجازي (از طریق اینترنت).................115

فصل دوم- واکنش هاي تقنینی در مقابل هرزه نگاري در فضاي مجازي در ایران.................................................118

مبحث اول- هرزه نگاري در حقوق ماهوي ایران...................................................................................................118

گفتار اول- قبل از قانون جرایم رایانه اي........................................................................................................................120

1- ماده 28 قانون مطبوعات مصوب 22/12/1364 ..........................................................................................................120

ت

2- قانون نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصري فعالیت هاي غیر مجاز می نمایند، مصوب 1372 ...........120

3- ماده 640 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب 2/3/1375.................................................................................123

4- قانون قانون نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصري فعالیت هاي غیر مجازمی نمایند، مصوب 1386......131

گفتار دوم- قانون جرایم رایانه اي...................................................................................................................................1351- سیر قانونگذاري و تصویب قانون جرایم رایانه اي....................................................................................................135

2- محتوا و ماهیت قانون جرایم رایانه اي......................................................................................................................137

3- نکاتی چند در مورد قانون جرایم رایانه اي...............................................................................................................140

مبحث دوم- هرزه نگاري در حقوق شکلی ایران....................................................................................................144

گفتار اول- اصل صلاحیت..............................................................................................................................................144

گفتار دوم- قواعد پیشنهادي تفتیش و توقیف در فضاي مجازي.......................................................................................153

گفتار سوم- عوامل توجیه کننده نقض حریم خصوصی...................................................................................................155

نتیجه گیري ..................................................................................................................... 157پیشنهادات .................................................................................................................165فهرست منابع................................................................................................................... 168

ث

 

مقدمه

مسلمامسلماً اینترنت جزو بزرگترین تحولات عصر حاضر در زمینه فناوري اطلاعات به حساب

می آید که تحول عظیمی در تـسهیل پـردازش، طبقـه بنـدي، نگهـداري، انتقـال و دسترسـی بـه

اطلاعات را به همراه داشته است.

ظهور اینترنت هم امید بخش بود و هم نگران کننده. امید بخشی آن بخاطر ایجاد امکاناتی

مثل اطلاع رسانی به سریع ترین، گسترده ترین و کارآئی ترین شکل، برقراري ارتبـاط صـوتی و

تصویري با اقتصادي ترین روش، دسترسی سریع و آسـان بـه اطلاعـات مفیـد، بهبـود بخـشیدن

وضعیت آموزشی و فواید بی شمار دیگري در حوزه هایی مثل تجارت، سرگرمی و... می باشـد .بیم و نگرانی از اینترنت هم به خاطر خطرات بالقوه ي آن براي تمامی افـراد جامعـه و بـه ویـژه

کودکان و نوجوانان می باشد. چرا که پیدایش شبکه جهانی و فضاي مجازي یکی از مناسب ترین

زمینه ها را براي ارتکاب جرایم بوجود آورد چرا که فعالیت مجرمانـه در فـضاي جدیـد از نظـر

سهولت و سرعت و وسعت، تحولی ش گرف در جرائم کلاسیک ایجاد مـی نمایـد و مهمتـر از آن

احتمال کشف جرم و شناسائی مجرم تا حد غیر قابل باوري کاهش یافت.

نگرانی دیگراین پیشرفتها که از طریق آنها هر فردي قادر خواهد بود که به تمامی خدمات

اطلاعات الکترونیکی، گذشته از اینکه در کجاي جهان مستقر شده اند، دسترسی داشته باشد. چرا

که کاربران از طریق اتصال به سرویسهاي اطلاعات و ارتباط، نوعی فضاي عمـومی بنـام فـضاي

مجازي (یا سایبر ¹) را پدید می آورند که هر چند براي اهداف سـودمند و قـانونی طراحـی شـده

است اما چنانکه اشاره شد، مورد سوء استفاده نیز قرار می گیرد.

یکی از خطرات عمده و مهم اینترنت مربوط به قابلیت استفاده از آن براي دسترسی آسان

به »هرزهنگاري« می باشد . بخشی از فضاي مجازي اینترنت را مطالب جنـسی آشـکار یـا همـان

١ cyber

هرزهنگاري اشغال کرده است و روزانه وب سایت ها و صفحات شخصی متعددي به آثار موجود

در این زمینه اضافه می شود.

هرزهنگاري امروزه به مدد تکنولوژي جدیدي به نام شبکه جهانی اینترنت و ویژگی هاي

منحصر به فرد آن از لحاظ تولید، توزیع و مصرف، گسترش فوق العاده اي یافته و به صورت یک

تجارت عظیم در آمده است که سالانه میلیاردها دلار نصیب کسانی می کند که حاضرند به خاطر

به دست آوردن این ثروت، ارزش هاي اصیل انسانی را نابود سازند.

هرزهنگاري در فضاي مجازي (از طریق اینترنت) و صنعت سکس، تأثیرات منفی فراوانی

از خود بر جاي می گذارد. این تأثیرات مخرب هم براي کسانی است که در تولید و توزیع چنین

آثاري فعالیت می کنند و هم براي کسانی است که چنین آثاري را مشاهده و مصرف می کنند.

در کشور ما ایران هرچند در تولید این آثار حد اقل در سطح تجاري نقشی نـدارد، ولـی

بدیهی است که از اثرات منفی آن بر روي کاربران و سایر افراد جامعه، مصون نخواهد بود.

بیان مسئله

جرایم منفی عفت بویژه نمایش عریان انسان ها و ارتباط جنسی آنان، علی رغم اینکه در

باور و اعتقاد بسیاري از جوامع ناپسند است، از نظر جنسی و غریزي براي افراد بسیاري از همین

جوامع، داراي جذجذّابیتهاي خاصی است. نکته بازدارنده و آنچه بسیاري از افـراد را از گـرایش بـه

چنین مسائلی باز می دارد، باورهاي اجتماعی، موقعیت و شخـصیت اجتمـاعی افـراد و تـرس از

شناسائی و قضاوت منفی افراد اجتماعی از وي به عنوان فرد ضد اخلاقی است.

هرزهنگاري با ظهور و گسترش در فضاي مجازي، دچار تحول بسیار بزرگی گردید، چرا

که نه تنها امکان شناسائی افراد در آن بسیار پایین اسـت و ایـن مـسئله دامنـه مـرتکبین از افـراد

حرفه اي را، به سمت افراد تازه کار و محتاط جامعه گسترش می دهد، بلکه حیطه فعالیت افرادي

که در این زمینه فعال هستند را از یک محله، شهر یا کشور به تمامی جهان گـسترش مـی دهـد. سرعت توزیع، تولید، کیفیت و اطمینان بیشتر به عدم شناسائی و برخورد قانونی، این محیط را به

محل امنی براي گسترش فعالیت هاي خود مبدل نموده است.

از این رو حقوق جزا بایستی این پیشرفتهاي تکنولوژیکی که فرصتهاي بسیار پیچیده اي

جهت سوء استفاده از تسهیلات فـضاي مجـازي و وارد آوردن آسـیب بـه منـافع قـانونی فـراهم

می آورند را در نظر داشته باشد . لذا مسائل مربوط به آئین دادرسی و همچنـین موضـوعاتی کـه

ارتباط نزدیکی با کاربرد تکنولوژي دارند مطرح می گردد. دگرگونی فناوري کـه موجـب ایجـاد

شبکه جهانی اینترنت گردید و شکلهاي مختلفی از ارتباطات و خدمات را از طریـق بـه اشـتراك

گذاردن رسانه هاي انتقالی موجود به یکدیگر مرتبط و متصل نموده است که حوزه حقوق جزا و

آئین دادرسی را دستخوش تغییر کرده است.

شبکه هاي ارتباطیارتباطیِ در حال گسترش، دریچه هاي جدیدي را به فعالیت هاي مجرمانه، با

توجه به هر دو نوع جرایم سنتی و تکنولوژي جدید، باز نموده است. نه تنها حقوق جزاي ماهوي

بلکه آیین دادرسی کیفري و فنون بازرسی و تحقیق هم، بایستی همگام با این سوء استفاده هـاي

جدید متحول شوند در عین حال بایستی اقدامات تأمینی و احتیاطی همگام با محیط تکنولوژي و

اختیارات دادرسی جدید اتخاذ شده و توسعه یابد.

متأسفانه نظامهاي کیفري جهان همپاي تحولات علمی حرکت نمی کند و اصولااصولاً همیـشه

بدنبال مجرمین و پس از شناسایی و بهره گیري آنان از فرصت هـا و محـیط هـاي جدیـد بـراي

ارتکاب جرم ، به شناسایی چنین زمینه هایی و وضع قوانین و جرم انگـاري د ر مـورد آنهـا اقـدام

می نمایند.

شاید دلیل اصلی چنین وضعیتی این باشد که وضع قوانین و مقررات در هر مورد، علاوه

بر اینکه نیازمند اطلاعات کامل و همه جانبه از ابعـاد مختلـف آن پدیـده و بـسترهاي مناسـب و

خلأهاي قانون در مورد آنـست، بـا مـشکلات و چالـشهاي بـسیاري روبروسـت و مـی بایـست

شاخصه هاي متعددي مثل حقوق افراد جامعه، حقوق مجرمین، حقوق بشر، حقـوق شـهروندي،حقوق زنا ن، حقوق محیط زیست و... در تصویب و تدوین قوانین لحـاظ شـود. آنچـه در مـورد

لحاظ شرایط و حقوق متعدد در قوانین جدید گفته شد، منشأ بر وز چالش ها و بحث ها و تبـادل

نظرهاي طولانی می گردد که تدوین جرم انگاري و تصویب و اجراي قوانین را با تـأخیر روبـرو

می کند و نتیجه اینکه مدت زمان قابل توجهی در مورد هر پدیده ي جدید مثل جـرایم اینترنتـی(محیط سایبر )، نسبت به فعالیتهاي مجرمانه ساکت است. این خـلأ قـانونی مناسـب تـرین زمـان

جهت بهره گیري مجرمان از شرایط و فعالیت مجرمانه توسط آنان است.

زمانیکه هرزهنگاري در حا لـت سـاده یـا کلاسـیک وجـود داشـت، کـشورها، هـر کـدام

می توانستند قوانین مخصوص بخود را تصویب و اجرا کنند ولی پـس از آنکـه محـیط مجـازي،

مرزهاي جغرافیایی را در نوردید و ارتباط مردم جهان را به طرز غیر قابل باوري، ساده و نزدیک

نمود، این اختلاف قوانین در سطح بین الملل، خود موجب چالش جدیدي گردید که عـلاوه بـر

تدوین مقررات و قوانین خاص هرزهنگاري در فضاي مجازي (از طریق اینترنـت)، حـل آن نیـز

بسیار ضروري به نظر می رسد.

از این رو کنوانسیون هاي متعدد بین المللی مثل کنوانسیون جرایم سایبر با وضع قـوانین

خاص براي محیط سایبر، مواردي را در جهت هماهنگ تر کردن قـوانین کـشورها در مقابلـه بـا

جرایم سایبر که دیگر در چهارچوب صلاحیت هاي کلاسیک نمی گنجد، توصیه نمود.

اهمیت موضوع

اهمیت این تحقیق بیش از هر چیز از جهت بیان مطالب و مفاهیمی است که تا کنون بـه

آن پرداخته نشده یا به جنبه هاي خاصی از آن توجه شده است.

تحقیقات و پژوهشها طی سالهاي اخیر بویژه از 2 سال گذشته¹، در حیطه جرایم رایانه اي

و اینترنتی (سایبر)، در حال افزایش است و مقالات و مطالب بسیاري نیز نگاشته شده است ولـی

١

این امر با مراجعه به سایت ها و ملاحظه ي تاریخ هاي نگارش مطالب که عمدتاً مربوط به دو سال اخیر می باشد، استنباط گریده است.

در این میان کمتر به بخش هرزهنگاري در فضاي مجازي بصورت مـستقل و مجـزا توجـه شـده

است.

در مورد هرزهنگاري نیز بدلیل ناپسند بودن اجتماعی موضوع، کمتر بعنوان تحقیق مستقل

مورد توجه قرار گرفته است. این درحالیست که برخی آمارها¹ سرعت نفوذ اینترنت در ایـران را

بسیار زیاد عنوان می کند بطوري که طی سالهاي 2000 تا 2006 میلادي، اسـتفاده از اینترنـت در

ایران 30 برابر رشد داشته است و از دویست و پنجاه هزار کاربر به هفت میلیون و پانـصد هـزار

کاربر رسیده است، رشد استفاده از اینترنت در ایران به لحاظ آماري بگونه ایـست کـه در خـاور

میانه، رتبه اول را بخود اختصاص داده است². پس از ایران عربـستان بـا دو میلیـون و پانـصد و

امارات متحده عربی با یک میلیون و سیصد هزار نفر در رتبه هاي بعـدي هـستند. البتـه بـه نظـر

می رسد با توجه به جمعیت ایران، این آمار به سرعت در حال پیشرفت است و هم اکنون (سـال1388) تعداد کاربران در ایران به 20 میلیون نفر رسیده است³، که بنا بـر تحقیقـات انجـام شـده

80% از کاربران اینترنت، قصد دسترسی به سایت هاي مبتذل را دارند⁴. البته این موضوع، منحصر

به ایران نمی شود بلکه آمار⁵ منتشر شده در این زمینه حاکیست که در آگوست 2005 بیش از 42

درصد از مخاطبین اینترنت از سایت هاي پ ورنو استفاده کرده اند در این ماه بـیش از 15 میلیـارد

صفحه از این نوع اطلاعات توسط کاربران دیده شده است. کـاربران اینترنـت بـه طـور متوسـط

نزدیک به 15 دقیقه از وقت خود را روزانه صرف مطالعه این گونه مطالب مـی نماینـد. و ده هـا

آمار دیگر که توسط مؤسسات تحقیقاتی منتشر شده اند علی رغم ایـن کـه نگرانـی اصـلی کلیـه

مجامع قانونی و اجتماعی به طور خاص بر حمایت از کودکان در فضاي مجـازي متمرکـز شـده