فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه 1

شرح حال پروین اعتصامی 3

موضوعات اصلی اشعار پروین اعتصامی 7

اخلاقیات فردی 7

انساندوستی وهمدردی با دیگران 10

تشویق واقع بینی وتلاش 12

زندگی ومرگ 13

نقش زن در مناسبات فردی واجتماعی 14

مخالفت باتظاهرومتظاهران 17

تفکرات ضدتقدیری 19

پایان سخن 21

مرگ پدر پروین 22

مرگ پروین 23

منابع و مآخذ 24

مقدمه

رخشنده اعتصامی مشهور به پروین اِعتِصامی (۱۲۸۵–۱۳۲۰) از زنان شاعر ایرانی متولد تبریز است.

عمر پروین بسیار کوتاه بود .درمورد مرگش با انکه گفته شده بر اثر بیماری ، زندگی را بدرود گفته است اما بسیاری بر آنند ویا می خواهند بر آن باشند که او توسط مزدوران رضا شاهی به قتل رسیده است واگر واقعیت امر ، حتی چنین باشد نشان دهنده ی آنست که مردم نمی توانند مرگ یک هنرمند شایسته ومردم دوست را در یک جامعه زیر سلطه ی وحشت ورعب ، بطور طبیعی باورکنند انهم درست در 35 سالگی. در چنین شرایطی ،همیشه عناصری از بدگمانی ، روبه رشد می گذارد وشرایط را برای گسترش شایعه ها آماده می سازد.

شعر پروین تلخ و ومتین وزمینی است .تلخی پدیدیه های زندگی اجتماعی انسان دردها وناکامی ها در آن بازتابی روشن دارد .در شعر او خبر از توفان های بزرگ روحی او ، ویا احساسات برانگیخته وگرم وخصوصی یک زن نیست. زنی که سعی کرده تا آنجا که ممکن است خویشتن خویش را در پشت واژه ها وآفذیده های کلامی خود پنهان سازد. شعر او مجموعه ای است از توصیف ها، تشویق ها، اندرزها، ونشان دادن به سمت سوی ذهنی خود به نفع مردم محروم. شعر او در بیشترین عرصه ها ،چنان کلی است که می تواند چند وچندین سده میان یک مرجع دگرگون شده در زمان توصیف شده در شعر او فاصله باشد ودر عین حال ، شمول خویش را همچنان حفظ کند. عناصر مطرح شده در شعر پروین ، در قید زمان های کوتاه ویا مرزهای محدود جغرافیایی نیستند .اگرچه رنگ ملی واین سرزمینی خویش را کاملاً حفظ کرده اند .اگر چه تصاویر دردباری از زندگی انسانهای محروم بدست میدهد ، اما واژه ها آتشگون وخشماگین نیستند .حتی انگاه که خشم انسانی شاعر، علیه نظام غیر عادلانه ای حاکم بر انگیخته می شوداز نظر مضمون خشمی است خردمندانه. تولد او -1285 هجری خورشیدی-همزمان است با انقلاب مشروطیت ودوران نوجوانیش مصادف می شود با تغیی رژیم از قاجار به پهلوی ونیز حوادث دیگری که بر آمد مستقیم تغییر حاکمیت سیاسی در ایران بود.

شرایط زندگی اجتماعی از یک سو ومیراث تاریخی زن بودن در جامعه ی ایران از سوی دیگر شعر اورا به امیزه ای از اندیشه های دیر سال وهمچنین وتفکرات جدید ، تبدیل کرده است .یک بعد از از اشعار پروین ما را به سده های دیدرین می برد. سده هایی که پلیس را محتسب می گفتند وقاضی ها ، مظهر قدرت های چون وچرا ناپذیر بودند .گفتگوهایی از قبیل گفتگوی سیر وپیاز، سوزن ورفوگر، الماس وزرگر ، سگ وگربه ، عاقل ودیوانه ، گرگ وسگ وغیره. در شمار همان گفتگوهای فرازمانی است که می تواند تعمیم یابد.

شرح حال پروین اعتصامی

پروین اعتصامی در 25 اسفند ماه 1285 شمسی در تبریزاز مادری آذربایجانی وپدری در اصل آشتیانی به دنیا آمد.وبه سال 1291 پدرش اعتصام الملک از تبریز به تهران آمد. پدر پروین یکی از نویسندگان ودانشمندان بزرگ عصر خویش بود ومادر پروین از خاندان فتوحی تبریزی است خانمی صبور ،مدبر ،خانه دار وعفیف بود. پروین تحصیلات ابتدایی را در یکی از مدارس تهران به پایان رسانید ودستئر زبان فارسی وقواعد اذب عرب را نزد پدرآموخت.

ازسن شش سالگی در محافل ادبی پدرش که با حضور داشمندانی چون سید نصراله تقوی وملک الشعرا بهار ومحمد هاشم میرزا افسر وبسیاری از ادبای دیگر تشکیل می یلفت شرکت می کرد.

استعداد شگرف شاعرانه اش از همان دوران کودکی خودنمایی می کرد به طوری که در سن هشت سالگی شعری به سبک انوری سرود.تحصیلات متوسطه اش را در مدرسه دخترانه آمریکایی تهران به پایان رسانید.زبان وادبیات انگلیسی را دقیق وعمیق یادگرفته ودوسال در مدرسه ای که درس می خواند ادبیات فارسی وانگلیسی را تدریس می کرد.

پروین در تیرماه سال 1313 باپسر عموی پدر خود که از افسران شهربانی کرمانشاه بود ازدواج کرد وپس از دوماه طلاق گرفت وبه خانه پدر بازگشت واز ماجرای این جدایی باکسی حرفی نزدبه طوریکه برادر پروین ابوالفتح اعتصامی می نویسد:چون اخلاق نظامی گری با روح لطیف وآزادپروین مغایرت داشت وپروین از خانه ای که هرگز مشروب وتریاک به آن راه نیافته بود ،پس از ازدواج به خانه ای وارد شد که یکدم مشروب ودود ودم تاریک خالی نبوداورا مجبور به جدایی کرد.

پروین همچنان کار ادبی خودرا دنبال کرد ودیوان شعرش را که پدر تا آن تاریخ اجازه طبع ونشر نداده بود(چون معتقدبود اگر قبل از ازدواج دیوان شعر دخترش چاپ شود مردم کوته نظر آنرا تبلیغات برای شوهر یابی خواهند گذاشت)در سال1314 به چاپ رسانید .پروین در همه جا دل وجان با دردمندان دارد غصه های آماس کرده مردمش را از زبان نخ وسوزن توانا وناتوان ،عدس وماش، سیر وپیاز، امید ونومیدی ، وهزاران مسئله دیگر به طرزی فابل لمس نقاشی می کرد. استعداد هنری پروین بی اندازه حاصلخیز است. تصوراتش ببالهای بلند پروازی دارد. با روانی وسهولتی سحرانگیز درز بان شعری حرف می زند. پروین شاعری هنرمند است، شاعری است که تنها به انجام قواعد مقرر ودستور عروض وحفظ موازین در شعر قناعت نکرده است! وظیفه یک شاعر را بعنوان معمار روح وفکر انجام داده است. از گویندگانی است که مصالح کارش را از کارگاه اندیشه وسیع ودوربین خود واز پدیده های موجود در جامعه خویش بدست آورده است .هیچگاه شناسایی بر محیط واجتماع را گم نکرده است از مواد و عناصری که مردم زمان خود ستانده بنایی عظیم ساخته وبه آنها بازگردانده است. پروین به تمام رموز وفنون ویزه کاریهای فاجر شاعری واقف است .در گنج هنر وپندار پروین سیم وزر، حریر وکرباس ، چشم ومژگان ، دام ودانه ،مهر وآشتی نقش های روشن وبرجسته ای دارند وهمه این عناصر وابزار با هم یار وغارند وهمه به ربان هم را می فهند وهمه در جای خود جای گرفته اند بطوری که هیچکاه رفعتی به الماس وذلتی به کرباس داده نشده است.

دیوان پروین با احساسات ، آمال وامیدهای بشری پی ریزی شده است وصداها وتعبیرات وکنایه های مختلف در این دیوان پراکنده است. .قصائدش حکیمانه است، معهذا هیچ جا در تعبیرات وتأویلات خشک متوسل نشده است .پروین یکی از شعرای دقیق زبان فارسی است که در انواع شش گانه شعر وتمتم تناسب های شعری ومعنوی را رعایت کرده است نظم موسیقی در اشعار پروین هیچگاه بر هم نخورده است.پروین موسیقی را از شعر جدا نمی کند شعر بدون موسیقی نظم است وپروین همه جا شاعر است ودیوانش یکی از الماسهای نایاب گوهر شب چراغ افسانه ای شعر زبان فارسی است ، دیوانی است که از عشق ومحبت ساخته وپرداخته شده استف عشقی که عشق ها جداست واسطرلاب اسرار خداست ،عشق رسیدن به حق، وعشق به مردم ، عشق به خدا وعشق یکی شدن با خداست.